Ενότητα 7: Αρχές συνεργασίας μεταξύ των φορέων και εκτίμησης κινδύνου σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας από διεπαγγελματικές ομάδες

  1. Συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών
  2. Εκτίμηση Επικινδυνότητας
  3. Ενδοοικογενειακή Βία σε περιόδους κρίσεων
  4. Συνεργασία μεταξύ των φορέων στον τομέα τη υγείας
  5. Ποινικές διαδικασίες σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας
  6. Διεθνείς ποινικές διαδικασίες

Πηγές

Εκπαιδευτικοί Στόχοι

+ Κατανόηση του πώς εργάζονται οι ανταποκριτές της πρώτης γραμμής, με ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα της ιατρικής.

+ Κατανόηση του γιατί η συνεργασία σε διεπαγγελματικές ομάδες είναι πιο επιτυχημένη στην αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας.

+ Αντίληψη των πολυδιάστατων προκλήσεων που σχετίζονται με τη συνεργασία πολλών επαγγελματιών σε περιόδους κρίσεων όπως η πανδημία της COVID-19.

Σημείωση: Τα εκπαιδευτικά υλικά δεν είναι προσαρμοσμένα στις ανάγκες κάθε χώρας. Περιλαμβάνουν γενικές περιπτώσεις που απαιτούν κατά τόπους προσαρμογή.

ΙΜPRODOVA Bίντεο: Γιατί είναι σημαντική η συνεργασία σε υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας;

Περιγραφή: Το βίντεο δείχνει γιατί η συνεργασία είναι σημαντική σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας.

1. Συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών1

Η συνεργασία μεταξύ πολλών υπηρεσιών είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης της ενδοοικογενειακής βίας σε επιχειρησιακό και στρατηγικό επίπεδο. Η αρχική και συνεχόμενη κατάρτιση, η οργανωτική υποστήριξη και εποπτεία είναι απαραίτητες.

Η ενδοοικογενειακή βία έχει επιβλαβείς επιπτώσεις για τα άτομα, τις οικογένειες και τις σχέσεις. Επηρεάζει την υγεία, την ευημερία και την εκπαίδευση των παιδιών που είναι μάρτυρες ή βιώνουν κακοποίηση. Επηρεάζει την οικονομία, τις επιχειρήσεις και τους εργοδότες στην κοινότητα όπου εργάζονται τα θύματα-επιζώντες ή οι δράστες. Αυξάνει τις απαιτήσεις στέγασης και έχει ως αποτέλεσμα άλλες ανάγκες υγείας και κοινωνικής φροντίδας. Όλοι αυτοί οι πάροχοι υπηρεσιών και οι φορείς συχνά αντιμετωπίζουν τα ίδια θέματα με διαφορετικούς τρόπους, με διαφορετικές παρεμβάσεις και διαφορετικά αποτελέσματα.

Αρχές συνεργασίας μεταξύ των υπηρεσιών

Για να διασφαλιστεί μια επιτυχημένη συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών χρειάζεται να αναπτυχθούν και να συμφωνηθούν από κοινού ορισμένες αρχές από τους συνεργαζόμενους φορείς. Τα παρακάτω  σημεία μπορούν να βοηθήσουν τους επαγγελματίες και τους φορείς να σχεδιάσουν και να συμφωνήσουν σε ορισμένες αρχές που πρέπει να τηρούν όλοι οι οργανισμοί που συνεργάζονται.

  • Κατανόηση ότι χωρίς αποτελεσματική πρόληψη και έγκαιρη παρέμβαση η ενδοοικογενειακή βία συχνά κλιμακώνεται σε ένταση και, ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να καταβληθούν όλες οι προσπάθειες για τον εντοπισμό και την υποστήριξη των ενήλικων και των παιδιών θυμάτων εγκαίρως.
  •  Προτεραιότητα στην ασφάλεια των θυμάτων και των παιδιών τους όταν διαμορφώνετε τις παρεμβάσεις. Ενεργείστε άμεσα μετά από αναφορά υψηλής επικινδυνότητας  για πρόκληση βλάβης.
  • Τα δεδομένα για όλα τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας θα πρέπει να καταγράφονται, να αναλύονται και να μοιράζονται μεταξύ των  συνεργαζόμενων υπηρεσιών τακτικά και με κατάλληλο τρόπο.
  • Ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των αρχών που εργάζονται με δράστες, με σκοπό την αξιολόγηση της επικινδυνότητας σε διεπιστημονική βάση και την πρόληψη νέων περιστατικών βίας.
  • Κατά την αρχική επαφή με τις υπηρεσίες, θα πρέπει να ληφθεί η έγγραφη συναίνεση του θύματος, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι πληροφορίες μπορούν να ανταλλάσσονται μεταξύ των φορέων, όταν απαιτείται, χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση.
  •  Συνεργασία για την παροχή ενός υποστηρικτικού και ασφαλούς περιβάλλοντος που ενθαρρύνει τους ανθρώπους να αναφέρουν την ενδοοικογενειακή βία στην αστυνομία και σε άλλους επαγγελματίες και φορείς.
  • Σεβασμός της εμπιστευτικότητας και της ιδιωτικής ζωής, όπου είναι δυνατόν, και κατανόηση των κινδύνων που συνδέονται με την ανταλλαγή πληροφοριών στο πλαίσιο της ενδοοικογενειακής βίας.
  • Ανάπτυξη και τήρηση κοινών πολιτικών και διαδικασιών για την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των διαφορετικών υπηρεσιών.
  • Διασφάλιση ότι τα θύματα αντιμετωπίζονται με σεβασμό και αξιοπρέπεια. Τα θύματα έχουν δικαίωμα να ακουστούν, να τα πιστέψουν και να λάβουν  διαβεβαίωση ότι δεν φταίνε ποτέ.
  • Ενδυνάμωση των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας για να κάνουν κατάλληλες επιλογές και να πάρουν αποφάσεις για τους εαυτούς τους, όπου είναι δυνατόν. Μην παίρνετε αποφάσεις για αυτούς χωρίς τη συμμετοχή τους.
  • Να διασφαλιστεί  ότι οι παρεχόμενες  υπηρεσίες είναι ευαίσθητες στις διαφορετικές ανάγκες των θυμάτων, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία, την αναπηρία, το φύλο, τη φυλή ή την εθνικότητα, τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις και τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Παράλληλα χρειάζεται να διασφαλιστεί ότι η αναγνώριση των παραπάνω διαφορών δεν αποτελεί δικαιολογία για την αποδοχή ή τη διάπραξη ενδοοικογενειακής βίας ή άλλων επιβλαβών πρακτικών.
  • Αναγνώριση ότι τα θύματα-επιζώντες και τα παιδιά τους βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο όταν προσπαθούν να εγκαταλείψουν μια κακοποιητική σχέση ή να ζητήσουν βοήθεια.
  • Οι πληροφορίες που δίνονται στο πλαίσιο της υγειονομικής και οδοντιατρικής περίθαλψης των ασθενών υπόκεινται σε κανόνες εμπιστευτικότητας. Είναι σημαντικό να γνωρίζετε πότε μπορείτε να άρετε το απόρρητο (εσωτερικά και εξωτερικά). 
Προκλήσεις που συνδέονται με τη συνεργασία μεταξύ διαφορετικών υπηρεσιών 2

Η συνεργασία  μεταξύ διαφορετικών υπηρεσιών έχει τις δικές της προκλήσεις. Κατά βάση, οι διαφορετικοί φορείς και πάροχοι υπηρεσιών έχουν διαφορετικές διαδικασίες, οράματα, αξίες και αρχές. Έχουν διαφορετικούς στόχους και καθήκοντα ενώ μπορεί επίσης να έχουν διαφορετικούς κανόνες, κανονισμούς και μηχανισμούς εργασίας. Αυτό συνήθως καθιστά δύσκολο για τους επαγγελματίες που προέρχονται από διαφορετικούς φορείς να συνεργαστούν με τον ίδιο ρυθμό. Μπορεί επίσης να υπάρξει έλλειψη κατανόησης του ρόλου και των αρμοδιοτήτων του προσωπικού ενώ ενδέχεται να μην υπάρχει κοινή “γλώσσα επικοινωνίας”, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα συνεργασίας.

 Ένα καλό παράδειγμα για τη χρήση διαφορετικής “γλώσσας” είναι οι ορισμοί  που χρησιμοποιούνται από διάφορες υπηρεσίες όταν αναφέρονται στα θύματα ενδοοικογενειακής βίας, συμπεριλαμβανομένων των όρων «θύμα» (σύστημα ποινικής δικαιοσύνης), «επιζήσασα» (οργανώσεις με επίκεντρο τις γυναίκες), «ασθενής» (υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης), «ενοικιαστής» (Υπηρεσίες στέγασης), «ωφελούμενος» (φορείς κοινωνικής πρόνοιας) και «πελάτης» (κοινωνική φροντίδα ενηλίκων). Ο όρος θύμα χρησιμοποιείται υπό το πρίσμα του ποινικού δικαίου, αλλά μπορεί επίσης να αναφέρεται σε «συγγενείς» και «εξυπηρετούμενους» γενικά.

Τα δεδομένα που συλλέγονται από διαφορετικούς οργανισμούς κι υπηρεσίες δεν είναι συγκρίσιμα λόγω των διαφορών στον τύπο των δεδομένων που συγκεντρώνονται, τους τρόπους καταγραφής τους, την αποθήκευση και την έλλειψη δεδομένων ή τους μηχανισμούς μεταφοράς δεδομένων. Μπορεί επίσης να υπάρχουν διαφορετικές αντιλήψεις για το τι συνιστά ενδοοικογενειακή βία και τις επιπτώσεις της μεταξύ των διαφόρων οργανισμών. Το υψηλό ποσοστό αλλαγών και κινητικότητας του προσωπικού στις εν λόγω υπηρεσίες αποτελεί επίσης εμπόδιο και επηρεάζει την επικοινωνία των εργαζομένων, καθώς χρειάζεται χρόνος για τους ανθρώπους να αναπτύξουν σχέσεις εμπιστοσύνης.

Επιπλέον, οι διάφορες υπηρεσίες δεν επικοινωνούν πάντα μεταξύ τους και συχνά δεν επιτρέπεται η ανταλλαγή πληροφοριών, εν μέρει για λόγους προστασίας δεδομένων, με αποτέλεσμα την έλλειψη ανταλλαγής πληροφοριών. Κατά συνέπεια, τα θύματα πρέπει να παρέχουν επανειλημμένα τις ίδιες πληροφορίες , συμπεριλαμβανομένων λεπτομερειών για κακοποιητικές εμπειρίες, σε διαφορετικά άτομα, σε διαφορετικές υπηρεσίες. Η ανάκληση των εμπειριών αυτών μπορεί από μόνη της να είναι τραυματική για τα θύματα και, κατά συνέπεια, μπορεί να τα αποτρέψει από το να λάβουν υποστηρικτικές υπηρεσίες.

2. Εκτίμηση Επικινδυνότητας  

Η εκτίμηση της επικινδυνότητας αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στην πρόληψη της ενδοοικογενειακής βίας.3 Ο σκοπός της εκτίμησης κινδύνου ενδοοικογενειακής βίας είναι η πρόληψη της επαναλαμβανόμενης βίας, και περιλαμβάνει τον προσδιορισμό του κινδύνου υποτροπής του δράστη4, τις περιστάσεις που ενδέχεται να αυξήσουν τους κίνδυνους βίας, καθώς και τους παράγοντες ευπάθειας του θύματος, διεξαγωγή εκτίμησης κινδύνων και εφαρμογή παρεμβάσεων για τη διαχείριση των διαφορετικών πηγών κινδύνου.
Η εκτίμηση επικινδυνότητας είναι απαραίτητη στο σχεδιασμό της ασφάλειας του θύματος και τη διαχείριση των πηγών κινδύνου. Βασικά σημεία:

  • Είναι απαραίτητο να βοηθηθούν τα θύματα στην αξιολόγηση τόσο της τρέχουσας όσο και της μελλοντικής ασφάλειας τους, καθώς και της ασφάλειας των παιδιών τους.
  • Συχνά τα θύματα δεν θέλουν να μεταβούν σε άλλες εξειδικευμένες υπηρεσίες αμέσως ή να καταγγείλουν τα περιστατικά βίας στην αστυνομία. Ως εκ τούτου, είναι πολύ σημαντικό οι πάροχοι υγείας να έχουν βασικές γνώσεις σχετικά με την εκτίμηση κινδύνου και πώς να υποστηρίξουν τα θύματα αναλόγως. Ωστόσο, δεν είναι απαραίτητο να διενεργηθεί μια ολοκληρωμένη εκτίμηση επικινδυνότητας.
  • Μια ολοκληρωμένη εκτίμηση επικινδυνότητας, βάσει των βέλτιστων πρακτικών, συνεπάγεται τη συλλογή σχετικών πληροφοριών σχετικά με το οικογενειακό περιβάλλον, τη διερεύνηση της αντίληψης του θύματος για τον κίνδυνο και τη λήψη μιας επαγγελματικής απόφασης σχετικά με τους τρέχοντες παράγοντες κίνδυνου. 5 Αυτό γίνεται συνήθως από εξειδικευμένες υπηρεσίες υποστήριξης θυμάτων ή την αστυνομία.
  • Μια ολοκληρωμένη εκτίμηση επικινδυνότητας, βάσει των βέλτιστων πρακτικών, συνεπάγεται τη συλλογή σχετικών πληροφοριών σχετικά με το οικογενειακό περιβάλλον, τη διερεύνηση της αντίληψης του θύματος για τον κίνδυνο και τη λήψη μιας επαγγελματικής απόφασης σχετικά με τους τρέχοντες παράγοντες κίνδυνου. Αυτό γίνεται συνήθως από εξειδικευμένες υπηρεσίες υποστήριξης θυμάτων ή την αστυνομία.
  • Απαιτείται η αξιολόγηση επικινδυνότητας και η ύπαρξη ενός σαφούς πρωτοκόλλου για την παραπομπή ασθενών με τραυματισμούς που οφείλονται σε ενδοοικογενειακή βία και η εφαρμογή περαιτέρω παρεμβάσεων μετά από επίσκεψη του θύματος στα επείγοντα. Η αποκάλυψη της ενδοοικογενειακής βίας συνδέεται επίσης με ορισμένες υποχρεώσεις καταγραφής και κοινοποίησης εκθέσεων, οι οποίες ποικίλλουν ανάλογα με την επαγγελματική ομάδα.
  • Αυτό μπορεί να αφορά τις υποχρεώσεις καταγραφής εκθέσεων ή/και αναφοράς εκ μέρους άλλων επαγγελματιών (παιδαγωγών, ειδικών ψυχικής υγείας), σε περιπτώσεις άμεσου κινδύνου για τον εαυτό ή τρίτων ή κίνδυνο για την ευημερία των παιδιών.
  • Τα ιατρικά επαγγέλματα υπόκεινται επίσης σε ειδικές υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων, οι οποίες ρυθμίζονται από τους αντίστοιχους επαγγελματικούς νόμους.

Διασφαλίστε ότι:

  • η ασφάλεια του θύματος είναι προτεραιότητα
  • υιοθετήστε μία προσέγγιση φιλική προς τα θύματα  
  • υιοθετήστε μία προσέγγιση ευαίσθητη στις διαφορές  φύλων
  • εφαρμόστε μια διατομεακή προσέγγιση: «Τα χαρακτηριστικά κάθε μεμονωμένης περίπτωσης να λαμβάνονται υπόψη κατά τον προσδιορισμό των ατομικών αναγκών ασφαλείας των θυμάτων, συμπεριλαμβανομένων του φύλου και της ταυτότητας ή της έκφρασης φύλου του θύματος, της εθνικότητας, της φυλής, της θρησκείας, του σεξουαλικού προσανατολισμού, της αναπηρίας, της κατάστασης διαμονής, των δυσκολιών επικοινωνίας, της σχέσης ή της εξάρτησης από τον δράστη και της ύπαρξης προηγούμενου παραβατικού ιστορικού.” 6
Αυτό το βίντεο αποτελεί  μια εισαγωγή στις τεχνικές εκτίμησης επικινδυνότητας για τους επαγγελματίες που εργάζονται με γυναίκες και παιδιά που υφίστανται βία. Θα πρέπει να χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με την Εισαγωγή στον Σχεδιασμό Ασφάλειας και τα Πλαίσια Αξιολόγησης Κινδύνου.

Συνιστάται ιδιαίτερα η εφαρμογή ενός δομημένου εργαλείου για την αξιολόγησης της επικινδυνότητας έναντι της υποκειμενικής εκτίμησης ή διαίσθησης  του επαγγελματία. Πολλά νοσοκομεία ή κέντρα υποστήριξης έχουν δομημένα εργαλεία αξιολόγησης κινδύνου τα οποία χρησιμοποιούν. Ωστόσο, αυτά μπορεί να διαφέρουν μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των χωρών.

Εργαλεία Εκτίμησης Επικινδυνότητας 7

Βρείτε τα διεθνώς πιο συχνά χρησιμοποιούμενα εργαλεία εκτίμησης κινδύνου εδώ:

Αξιολόγηση Κινδύνου (Danger Assessment, DA) 8 9
  • Το εργαλείο DA βοηθά στον προσδιορισμό του επιπέδου κινδύνου που διατρέχει μια κακοποιημένη γυναίκα να δολοφονηθεί μέσα σε συντροφική σχέση.
  • Το εργαλείο αποτελείται από 2 μέρη: ένα ημερολόγιο και ένα εργαλείο βαθμολόγησης 20 στοιχείων. Το ημερολόγιο βοηθά να εκτιμηθεί η σοβαρότητα και η συχνότητα της σωματικής βίας  κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους. Το μέρος αυτό θεωρήθηκε ως ένας τρόπος για να αυξηθεί η συνειδητοποίηση του θύματος και να μειωθεί η άρνηση και η ελαχιστοποίηση της κακοποίησης, ειδικά δεδομένου ότι η χρήση ενός ημερολογίου αυξάνει την ακριβή ανάκληση ανάλογων περιστατικών και σε άλλες καταστάσεις.
  • Το εργαλείο των 20 στοιχείων χρησιμοποιεί ένα σταθμισμένο σύστημα για να βαθμολογήσει τις απαντήσεις ναι/όχι σε παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με τη δολοφονία μέσα στη συντροφική σχέση. Μερικοί από τους παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν προηγούμενες απειλές θανάτου, την κατάσταση της απασχόλησης του συντρόφου, και την πρόσβαση του συντρόφου σε όπλο.
  • Το εργαλείο είναι επί του παρόντος διαθέσιμο στα αγγλικά10, τα ισπανικά, τα γαλλικά (Καναδά) και τα πορτογαλικά (Βραζιλίας):
  • Μια σύντομη έκδοση τεσσάρων στοιχείων που ονομάζεται Αξιολόγηση Θνησιμότητας έχει αναπτυχθεί για χρήση από αξιωματούχους επιβολής του νόμου που ανταποκρίνονται σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας. Οι γυναίκες υψηλού κινδύνου εν συνεχεία παραπέμπονται σε επαγγελματίες οι οποίοι έχουν εκπαιδευτεί στην Αξιολόγηση Επικινδυνότητας.
Οδηγός Αξιολόγησης  Κινδύνου Ενδοοικογενειακής Βίας (Domestic Violence Risk Appraisal Guide, DVRAG) 11

Ο Οδηγός Αξιολόγησης Κινδύνου Ενδοοικογενειακής Βίας (DVRAG) περιέχει τα ίδια στοιχεία με την αξιολόγηση κινδύνου ενδοοικογενειακής βίας του Οντάριο (ODARA), αλλά ενσωματώνει επίσης τα ευρήματα της αναθεωρημένης λίστας ελέγχου ψυχοπάθειας (PCL-R). Το DVRAG είναι ένα εργαλείο 14 στοιχείων που αξιολογεί την πιθανότητα βίας από έναν άντρα εις βάρος της γυναίκας –συντρόφου του,  και πώς ο κίνδυνος αυτός συγκρίνεται με αυτόν άλλων δραστών. Αυτά τα εργαλεία μπορούν επίσης να προβλέψουν την ταχύτητα και τον αριθμό των επαναλαμβανόμενων παραβάσεων και τη σοβαρότητα των τραυματισμών που προκαλούνται. Τα γενικά κριτήρια βαθμολόγησης περιλαμβάνουν οδηγίες για τη βαθμολογία και την ερμηνεία του ODARA σε οποιοδήποτε πλαίσιο.12 Το DVRAG προορίζεται για χρήση από κλινικούς και αξιωματούχους ποινικής δικαιοσύνης οι οποίοι έχουν πρόσβαση σε εμπεριστατωμένες πληροφορίες.

Εκτίμηση Επικινδυνότητας DASH (DASH Risk Assessment) 13

Το DASH αποτελεί συντομογραφία για την ενδοοικογενειακή κακοποίηση, παρακολούθηση (stalking) και βία στο πλαίσιο «υπεράσπισης της τιμής». Αυτό το εργαλείο εκτίμησης επικινδυνότητας ήταν το αποτέλεσμα της τεκμηρίωσης 47 εγχώριων (Σκωτία) ανθρωποκτονιών και της κατηγοριοποίησης των βασικών μεταβλητών επικινδυνότητας. Ο κατάλογος του DASH χρησιμοποιείται από διάφορους οργανισμούς στη Σκωτία, συμπεριλαμβανομένης της αστυνομίας. Ωστόσο, δεν έχει εισαχθεί παντού στη Σκωτία. Ο κατάλογος ελέγχου επικινδυνότητας DASH αποτελεί ένα συνεκτικό και απλό εργαλείο για τους επαγγελματίες που εργάζονται με ενήλικα θύματα ενδοοικογενειακής βίας και αποσκοπεί στο να τους βοηθήσει να εντοπίσουν τα άτομα που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο και των οποίων οι περιπτώσεις θα πρέπει να παραπεμφθούν σε συνεδρίαση της MARAC για περαιτέρω διαχείριση.

Ακολουθεί βίντεο που περιγράφει τον εντοπισμό κινδύνων σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, με χρήση της λίστας ελέγχου DASH RIC:  https://www.youtube.com/watch?v=AB00K1jiFUc&t=23s

BIG 26 14

Το πρόγραμμα παρέμβασης στην ενδοοικογενειακή βία (DAIP) στο Duluth της Μινεσότα των ΗΠΑ έχει αναπτύξει 26 ερωτήσεις για την αξιολόγηση του κινδύνου που προέρχεται από έναν δράστη. Το μοντέλο Duluth υπογραμμίζει τη σημασία της συνεργασίας μεταξύ των υπηρεσιών και της συντονισμένης κοινοτικής αντίδρασης στην κακομεταχείριση, την ασφάλεια των θυμάτων και τη λογοδοσία των παραβατών.  

DyRiAS Intimate Partner 15

DyRiAS σημαίνει Δυναμικά Συστήματα Αξιολόγησης Κινδύνου (Dynamic Risk Assessment Systems). Το DyRiAS Intimate Partner λειτουργεί στη Γερμανία, την Αυστρία και την Ελβετία από τον Ιανουάριο του 2012. Το εργαλείο μετρά τον κίνδυνο διάπραξης σοβαρών πράξεων βίας εναντίον ερωτικού συντρόφου, ενώ, επιπλέον, μια ξεχωριστή κλίμακα αξιολογεί τον κίνδυνο ήπιας έως μέτριας σωματικής βίας. Το DyRiAS-Intimate Partner καταγράφει μόνο βία σε ετεροφυλόφιλες σχέσεις, ξεκινώντας από τον (πρώην) σύντροφο. Η διάρκεια της τρέχουσας ή προηγούμενης σχέσης είναι ασήμαντη και μπορεί να κυμαίνεται από σύντομη έως μακροπρόθεσμη σχέση. Συνολικά, το DyRiAS Intimate Partner αποτελείται από 39 στοιχεία.

Διεπαγγελματική Προσέγγιση στην Εκτίμηση Επικινδυνότητας (MARAC) 16

Η MARAC αποτελεί μια συνάντηση ανταλλαγής πληροφοριών για τις περιπτώσεις ενδοοικογενειακής κακοποίησης υψηλότερου κινδύνου, μεταξύ εκπροσώπων φορέων της τοπικής αστυνομίας, της υγειονομικής περίθαλψης, της παιδικής προστασίας, των επαγγελματιών της στέγασης, των Ανεξάρτητων Συμβούλων Ενδοοικογενειακής Βίας (IDVAs), της Εισαγγελίας και άλλων ειδικών από θεσμικούς και εθελοντικούς φορείς. Στη συνάντηση αυτή, συζητούν για το θύμα, την οικογένεια και τον δράστη, και μοιράζονται πληροφορίες. Η συνάντηση είναι εμπιστευτική. Μαζί, οι συμμετέχοντες εκπονούν ένα σχέδιο δράσης για κάθε θύμα. Στο επίκεντρο της MARAC είναι η επιχειρησιακή υπόθεση ότι κανένας οργανισμός ή άτομο μεμονωμένα δεν μπορεί να έχει την πλήρη εικόνα της ζωής ενός θύματος, αλλά όλοι μαζί μπορεί να έχουν γνώσεις που να είναι κρίσιμες για την ασφάλειά των θυμάτων.

3. Ενδοοικογενειακή Βία σε περιόδους κρίσεων 17

Περιγραφή: Το βίντεο δίνει έμφαση στην επίδραση των καταστροφών στα ποσοστά της ενδοοικογενειακής βίας.

Η καραντίνα, οι περιορισμοί, τα κλειστά σχολεία,  η εξ ’αποστάσεως εργασία, η βραχυπρόθεσμη εργασία, οι οικονομικές ανησυχίες και ο φόβος για το μέλλον – αποτελούν παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν αυξημένο άγχος στις σχέσεις και την οικογενειακή ζωή. Ως εκ τούτου, πιστεύεται ότι λόγω αυτών υπήρξε και θα συνεχίσει να υπάρχει σημαντική αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας. Παρακάτω θα μάθετε πώς η COVID-19 και οι καταστάσεις που επιφέρουν οι κρίσεις και οι καταστροφές μπορούν να έχουν αντίκτυπο στην ενδοοικογενειακή βία.

Κάποιοι από τους παράγοντες κινδύνου για την αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας περιλαμβάνουν:

  • Τα προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού και των περιοριστικών μέτρων, ενώ παράλληλα περιορίστηκε η πρόσβαση σε υπηρεσίες που σχετίζονται με την υγεία. Αυτό είχε αρνητικό αντίκτυπο στην κατάσταση της υγείας των ατόμων, αύξησε τα επίπεδα του άγχους  και οδήγησε σε αύξηση των βίαιων συμπεριφορών.
  • Η οικονομική ανασφάλεια ή η ανεργία που συνοδεύεται από οικονομικές ανησυχίες μπορεί να ενισχύσει δυσλειτουργικούς μηχανισμούς αντιμετώπισης.
  •  Η βία συνδέεται με την εξουσία. Σε περιόδους κρίσης και απομόνωσης με τα συνακόλουθα συναισθήματα αβοηθησίας, απώλειας ελέγχου και ανικανότητας, η βία χρησιμοποιείται ως μέσο για την ανάκτηση ελέγχου και εξουσίας.
  • Τα εμπόδια στην επικοινωνία, τα κλειστά σημεία υποστήριξης  ή το γεγονός ότι οι κοινωνικοί λειτουργοί ήταν λιγότερο προσβάσιμοι λόγω των περιοριστικών μέτρων κατέστησαν σημαντικά δυσκολότερη την πρόσβαση σε υπηρεσίες υποστήριξης των θυμάτων.
  • Τα θύματα ήταν επίσης απρόθυμα να επωφεληθούν από τις διαθέσιμες υπηρεσίες υποστήριξης από  φόβο μετάδοσης της COVID-19.
  • Η κοινωνική απόσταση περιόρισε  τις κοινωνικές επαφές των ατόμων σε τέτοιο βαθμό ώστε τα θύματα ενδεχομένως δεν τολμούσαν να ζητήσουν βοήθεια χωρίς την εγγύτητα και την ενθάρρυνση του υποστηρικτικού τους περιβάλλοντος. Ομοίως, οι φροντιστές, οι γνωστοί ή οι λιγότερο οικείοι, όπως οι εργοδότες ή το εκπαιδευτικό προσωπικό, δεν μπορούσαν να ενεργήσουν υποστηρικτικά, εφόσον δεν βρίσκονταν σε επαφή με το θύμα. Από την άλλη πλευρά, το ότι οι γείτονες ήταν πιο εύκολα προσβάσιμοι λόγω των περιοριστικών μέτρων θεωρήθηκε ως προστατευτικός παράγοντας.18
Η ενδοοικογενειακή βία στη περίοδο της πανδημίας της  COVID-19 στις χώρες της Ευρωπαϊκής ένωσης 19

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 αναφέρθηκε αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας στις χώρες της ΕΕ.

Οι καταγγελίες στην αστυνομία για τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας συχνά γίνονταν με κάποια καθυστέρηση ή και καθόλου. Επίσης, τα περιστατικά καταγγέλλονταν συχνότερα από τρίτα άτομα με τα οποία τα θύματα σχετίζονται. Επιπλέον, οι περιορισμοί που σχετίζονταν με την COVID-19 εμπόδισαν τις καταγγελίες λόγω της έλλειψης κοινωνικών επαφών. Ως εκ τούτου, περισσότερες περιπτώσεις από ότι πιστεύουμε ενδέχεται να μην έχουν αναφερθεί και διερευνηθεί.

Αυτό το γεγονός μπορεί να εξηγήσει το γιατί υπήρξαν αντικρουόμενα στοιχεία, με κάποιες εκθέσεις να αναφέρουν αύξηση των αναφερόμενων περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας ενώ άλλες μείωση. Αυτό μπορεί να οφείλεται και στο γεγονός ότι οι δράστες λόγω των περιοριστικών μέτρων  ήταν πάντα παρόντες στο σπίτι, και τα θύματα δεν είχαν την ευκαιρία να ζητήσουν βοήθεια ή/και να καταγγείλουν χωρίς να διακινδυνεύσουν κλιμάκωση της βίας.

Το έγγραφο «Η πανδημία της COVID-19 και η βία στη συντροφική σχέση,  κατά των γυναικών στην ΕΕ» 20 παρέχει μια προκαταρκτική επισκόπηση των μέτρων που ελήφθησαν σε ολόκληρη την ΕΕ για την υποστήριξη των θυμάτων βίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19 (από τον Μάρτιο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2020). Παρέχει παραδείγματα ελπιδοφόρων πρακτικών και συστάσεις προς την ΕΕ και τα κράτη μέλη σχετικά με τον τρόπο καλύτερης υποστήριξης των θυμάτων κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καθώς και σε άλλες πιθανές κρίσεις.

 Συστάσεις για την καταπολέμηση και την καλύτερη ανίχνευση της ενδοοικογενειακής βίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας

Τα μέτρα αποκλεισμού για τον περιορισμό της COVID-19 την άνοιξη του 2020 έφεραν όλο και περισσότερο το ζήτημα της ενδοοικογενειακής βίας στην προσοχή της κοινής γνώμης και της αστυνομίας.

Έχει αναφερθεί στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, στην πολιτική και από ΜΚΟ, ότι σε συνθήκες πανδημίας, ιδιαίτερα οι γυναίκες και τα παιδιά βιώνουν αυξημένη βία. Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) έχει επίσης υποστηρίξει τις εκκλήσεις προς την ΕΕ και τα κράτη μέλη της, να χρησιμοποιήσουν την πανδημία του COVID-19 ως ευκαιρία για να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών. 21

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) και οι Γυναίκες του ΟΗΕ έχουν υπογραμμίσει τη σημασία της συλλογής δεδομένων κατά τη διάρκεια της πανδημίας  COVID-19, που αποτελεί κρίσιμο εργαλείο για τον μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων στις γυναίκες και τα κορίτσια που πλήττονται από τη βία, και για την ανάπτυξη στρατηγικών πρόληψης  για μελλοντικές κρίσεις.  Για το μέλλον, είναι ζωτικής σημασίας η έρευνα να παρέχει άμεσες και μακροπρόθεσμες πολιτικές και πρακτικές αντιμετώπισης. 22 23

Διατυπώθηκαν οι παρακάτω προτάσεις:

  • Οι Αρχές πρέπει να διασφαλίσουν ότι δίνεται υψηλή προτεραιότητα στα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και ότι οι εκδηλώσεις βίας που σχετίζονται με την COVID-19 αντιμετωπίζονται άμεσα.
  • Ο τομέας της υγείας πρέπει πάντα να διασφαλίζει ότι τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες και υπηρεσίες για τη Σεξουαλική Αναπαραγωγική Υγεία.
  • Οι υπηρεσίες υποστήριξης στον κοινωνικό τομέα θα πρέπει να παρέχουν περισσότερες διαδικτυακές υπηρεσίες υποστήριξης κρίσεων, όπως τηλεφωνικές γραμμές και  διαδικτυακές  συνομιλίες.  Οι υπηρεσίες  επείγουσας περίθαλψης / ημερήσιας φροντίδας θα  πρέπει να επεκταθούν σε όλες τις οικογένειες – όχι μόνο στους  γονείς που εργάζονται σε σημαντικές δουλειές του κράτους.
Πώς μπορούν να υποστηριχθούν τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας;
  • Εάν τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας δεν επιθυμούν να στραφούν στην αστυνομία ή σε άλλες υποστηρικτικές υπηρεσίες επειδή δεν εμπιστεύονται κρατικούς θεσμούς ή έχουν ήδη κακές εμπειρίες, το πρώτο βήμα για την απόδραση από τη βίαιη κατάσταση μπορεί να γίνει με  τηλεφωνικές/διαδικτυακές γραμμές βοήθειας, εάν αυτό μπορεί να γίνει με ασφάλεια στο σπίτι. Περαιτέρω βοήθεια είναι δυνατή στη συνέχεια.
  • Είναι σημαντικό τα θύματα να γνωρίζουν πάντα ότι εκείνα δεν φταίνε και ότι αυτό που συμβαίνει είναι λάθος. Μια σαφής δήλωση και καταδίκη της ενδοοικογενειακής βίας στα μέσα ενημέρωσης -ειδικά σε περιόδους πανδημιών- βοηθά τους πληγέντες  να αναζητήσουν περαιτέρω υποστήριξη.
  • Οι ανησυχίες για τις οικονομικές συνέπειες μετά τον χωρισμό μπορούν να καταστήσουν δύσκολο για τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας, το να βρουν μια διέξοδο από την κατάστασή τους. Μερικά θύματα εξαρτώνται οικονομικά από τον σύντροφό τους, για παράδειγμα επειδή δεν είναι πλέον σε θέση να εργαστούν λόγω της φροντίδας των μελών της οικογένειας και των παιδιών, ή επειδή απολύθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας της COVID-19. Ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία, διαθέτουν ένα λειτουργικό σύστημα βοήθειας για την ανακούφιση των οικονομικών δυσκολιών των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας μετά από χωρισμό. Αυτό δεν συμβαίνει σε άλλες χώρες.
  • Γραπτές πληροφορίες σχετικά με τη βία μεταξύ των ερωτικών συντρόφων και την ενδοοικογενειακή βία θα πρέπει να διατίθενται σε δημόσιους χώρους με τη μορφή αφισών και φυλλαδίων, ή ανάλογα φυλλάδια που διατίθενται σε ιδιωτικούς χώρους, όπως μπάνια (με κατάλληλες επισημάνσεις να μην τα πάρουν σπίτι εάν ο θύτης είναι εκεί). Η παροχή κωδικού QR που οδηγεί σε μια ιστοσελίδα με περισσότερες πληροφορίες μπορεί επίσης να βοηθήσει.  Οι αφίσες, τα φυλλάδια ή τα ενημερωτικά δελτία θα πρέπει να απευθύνονται σε θύματα ενδοοικογενειακής βίας και να μην χρησιμοποιούν στερεότυπα. Ο προσδιορισμός συγκεκριμένων ατόμων για άμεση επαφή και η παροχή τηλεφωνικών αριθμών συμβουλευτικών κέντρων ή ιστοσελίδων που προσφέρουν (ανώνυμη) συμβουλευτική μπορεί να βοηθήσει τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας να ζητήσουν βοήθεια.
  •  Σε περίπτωση οξείας απειλής, τα θύματα θα πρέπει να καλέσουν τον αριθμό έκτακτης ανάγκης της  αστυνομίας. Θα πρέπει να αναφέρουν το όνομά τους, τη διεύθυνση, περαιτέρω  πληροφορίες  και, εάν είναι απαραίτητο, την κατοχή όπλου από τον δράστη, και να τονίσουν ότι η βοήθεια είναι άμεσα απαραίτητη. Μέχρι την άφιξη της αστυνομίας, τα θύματα και τυχόν παιδιά θα πρέπει να μεταφερθούν με ασφάλεια σε γείτονες ή σε κοντινά καταστήματα.

4. Συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών στον τομέα της υγείας

 Περιγραφή: Το βίντεο παρουσιάζει μία φανταστική υπόθεση κακοποίησης στο σπίτι της ‘Ρίτα’. Δείχνει πώς η συνεργασία με άλλους επαγγελματίες φαίνεται να υποστηρίζει καλύτερα τη Ρίτα.
Μελέτη περίπτωσης: Η ενδοοικογενειακή βία έχει αρνητικό αντίκτυπο στα παιδιά

Η Γκάμπι παντρεύτηκε τον σύζυγό της Νικ μετά από μια μακρoχρόνια σχέση και λίγο μετά μετακόμισε στο οικογενειακό αγρόκτημα του συζύγου της. Το ζευγάρι ήταν ευτυχισμένο στο αγρόκτημα και σύντομα είχαν το πρώτο τους παιδί. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης η συμπεριφορά του Νικ άρχισε να αλλάζει και από τη στιγμή που γεννήθηκε η κόρη τους η σχέση δεν ήταν όπως πριν. Ο Νικ φαινόταν αποσυρμένος και περνούσε πολύ χρόνο μόνος του. Άρχισε να θυμίζει στην Γκάμπι τον πατέρα του Νικ, ο οποίος ήταν πάντα μια αυστηρή φιγούρα στη ζωή του.

Η συμπεριφορά του Νικ έγινε απειλητική και ελεγκτική, ειδικά σε σχέση με τα χρήματα και τις κοινωνικές επαφές. Ήταν όλο και πιο επιθετικός στις διαφωνίες, συχνά φώναζε και έριχνε αντικείμενα στο δωμάτιο. Η Γκάμπι νόμιζε ότι, επειδή δεν την έβλαπτε σωματικά, η συμπεριφορά του δεν μπορούσε να θεωρηθεί κακοποίηση. Ο Νικ δεν έδειχνε πολύ ενδιαφέρον για την κόρη τους, την Τζέιν, εκτός από όταν ήταν σε δημόσιο χώρο, όπου φαινόταν να είναι ένας στοργικός πατέρας.

Η Τζέιν ήταν γενικά ένα καλότροπο παιδί, ωστόσο, η Γκάμπι διαπίστωσε ότι δεν ήταν σε θέση να την αφήσει με κανέναν άλλο. Η Τζέιν θα έκλαιγε και θα αναστατωνόταν πολύ όταν η Γκάμπι την έδινε σε κάποιον άλλο για να τη φροντίσει. Αυτό άγχωνε την Γκάμπι, και επίσης σήμαινε ότι οι κοινωνικές της δραστηριότητες περιορίστηκαν περαιτέρω.

Η Τζέιν χρειάστηκε πολύ χρόνο για να μπουσουλίσει, να περπατήσει και να αρχίσει να μιλάει. Οι συνήθειες του ύπνου της άλλαξαν, και η Γκάμπι συχνά δεν κοιμόταν όλη τη νύχτα, ακόμα και όταν η Τζέιν ήταν άνω των 12 μηνών. Όταν η Τζέιν άρχισε να μιλάει, εκδήλωσε κνίδωση, και αυτό εμπόδισε περαιτέρω την ανάπτυξη της ομιλίας της. Η Γκάμπι ανησυχούσε πολύ για την Τζέιν. Ο οικογενειακός γιατρός της είπε ότι αυτό ήταν φυσιολογικό για μερικά παιδιά και ότι, αν τα προβλήματα ομιλίας συνεχίζονταν, θα μπορούσε να στείλει την Τζέιν σε έναν ειδικό αργότερα.

Μετά από αρκετά χρόνια, η συμπεριφορά του Νικ έπαψε να γίνεται αποδεκτή. Κατά τη διάρκεια των αντιπαραθέσεων τους πλέον εκείνος θα απειλούσε με το όπλο που είχε για τις αγροτικές εργασίες, και η Γκάμπι ένιωθε πολύ φόβο. Σε αρκετές περιπτώσεις, αντικείμενα που ο Νικ πέταγε χτύπησαν την Γκάμπι, η οποία ήταν όλο και περισσότερο ανήσυχη για την ασφάλεια της κόρη τους. Η Γκάμπι αποφάσισε να φύγει και να συμβουλευτεί την τοπική υπηρεσία γυναικών, η οποία τη βοήθησε να λάβει περιοριστικά μέτρα εναντίον του Νικ.

Μόλις η Γκάμπι πήρε την Τζέιν μακριά από τον Νικ, η συμπεριφορά της άλλαξε. Η ανάπτυξη της Τζέιν φαινόταν να επιταχύνεται, χωρίς η Γκάμπι να μπορεί να καταλάβει το γιατί. Στο πλαίσιο της συμβουλευτικής της υποστήριξης από μια τοπική υπηρεσία γυναικών, όταν συζήτησε το ζήτημα αυτό, της ανάφεραν ότι η καθυστέρηση στην ανάπτυξη, η κνίδωση, η ευερεθιστότητα και το άγχος αποχωρισμού ήταν συνέπειες της προηγούμενης κακοποιητικής κατάστασης στην οποία εκτίθετο η Τζέιν.

Αυτό το περιστατικό μπορεί να θεωρηθεί ως μια χαμένη ευκαιρία για την ανίχνευση και την έγκαιρη αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας. Αν ο οικογενειακός γιατρός είχε ρωτήσει την Γκάμπι ή τον Νικ (ο οποίος είχε παρουσιάσει χρόνιο πόνο στην πλάτη) για τη σχέση τους, για το τι συνέβαινε στην οικογένεια, και συγκεκριμένα στην Τζέιν, η κατάσταση θα μπορούσε να έχει εντοπιστεί πολύ νωρίτερα.


Ερωτήματα για αναστοχασμό

α) Τι θα μπορούσε να είχε γίνει καλύτερα από τους εμπλεκόμενους;

β) Εξετάστε ποιες υπηρεσίες και επαγγελματίες θα μπορούσαν να έχουν συμμετάσχει στην υποστήριξη ή/και την παροχή υπηρεσιών για την Γκάμπι, εξαρχής.

γ) Δημιουργήστε έναν κατάλογο με διάφορους επαγγελματίες που απαρτίζουν τη διεπιστημονική ομάδα στην υπηρεσία σας και οι οποίοι θα μπορούσαν να συμμετάσχουν στην παροχή υπηρεσιών για όσους έχουν βιώσει ενδοοικογενειακή βία (ο κατάλογος μπορεί να ποικίλει ανάλογα με το πού εργάζεστε).

Το ευρύ φάσμα επαγγελματιών και εξειδικευμένων οργανισμών που ενδέχεται να εμπλέκονται στην υποστήριξη των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας μπορεί να περιλαμβάνει, αλλά δεν περιορίζεται σε: υπηρεσίες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης, υπηρεσίες ψυχικής υγείας, υπηρεσίες αντιμετώπισης της σεξουαλικής βίας, κοινωνικές υπηρεσίες, νομικές υπηρεσίες, αστυνομία, επιμελητές ανηλίκων, υπηρεσίες που ασχολούνται με τις καταχρήσεις ουσιών, εξειδικευμένους οργανισμούς για την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας στο σπίτι, υπηρεσίες προστασίας ανηλίκων, υπηρεσίες στέγασης και εκπαίδευσης.  

Προσαρμοσμένο από μελέτη περίπτωσης RACGP (2014): Abuse and Violence: Working with our patients in general practice

Το μοντέλο CATCH 24

Οι επαγγελματίες υγείας έχουν σημαντική ευθύνη στην αναγνώριση και την αντιμετώπιση περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας. Πέντε βασικά πεδία συμβάλλουν στην προετοιμασία των επαγγελματιών υγείας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας:

  • Δέσμευση (Commitment)
  • Υιοθέτηση μίας υπερασπιστικής προσέγγισης (Advocacy)
  • Δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης (Trust)
  • Ομαδική συνεργασία (Collaboration)
  • Λήψη υποστήριξης από το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης (Health system support)

Αυτά τα στοιχεία αποτελούν τη βάση του μοντέλου CATCH, το οποίο αντιπροσωπεύει τη δέσμευση, την υπεράσπιση, την εμπιστοσύνη, τη συνεργασία και την υποστήριξη εκ μέρους του συστήματος υγείας.

Ετοιμότητα των επαγγελματιών υγείας για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας – Το μοντέλο CATCH 25

Factsheet: Cooperation in Multiprofessional Teams (VIPROM)Download

5. Ποινικές Διαδικασίες στην Ενδοοικογενειακή Βία

In the criminal procedure for cases of domestic violence, several essential steps are followed to ensure a thorough and just response.

  • Η ενδοοικογενειακή βία συμβαίνει : συνήθως όταν ένα περιστατικό λαμβάνει χώρα εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος ή στο πλαίσιο μίας (πρώην) σχέσης. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει διάφορες μορφές βίας, συμπεριλαμβανομένης της σωματικής, ψυχολογικής, σεξουαλικής, ψηφιακής ή οικονομικής.
  • Αναφορά: Η αναφορά του συμβάντος γίνεται συχνά από το θύμα ή ένα ενδιαφερόμενο μέρος, και αποτελεί επίσημη έναρξη της νομικής διαδικασίας. Η καταγγελία μπορεί να είναι μια δύσκολη απόφαση για ένα θύμα, και η απόφαση του θύματος να μην καταγγείλει, θα πρέπει να γίνει σεβαστή. Ωστόσο, η αναφορά του περιστατικού βίας μπορεί να είναι ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της αναζήτησης βοήθειας και της λογοδοσίας των δραστών. Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, για παράδειγμα στη Γαλλία, η αστυνομική έρευνα συνεχίζεται ακόμη και όταν το θύμα δεν επιθυμεί να καταθέσει.
  • Τεκμηρίωση: Το τεκμήριο περιλαμβάνει τη συλλογή δηλώσεων από το θύμα, τους μάρτυρες και τον φερόμενο δράστη. Εκτός από τις προφορικές καταστάσεις, οι αξιωματικοί μπορούν να συλλέγουν υλικά αποδεικτικά στοιχεία, όπως φωτογραφίες τραυματισμών, και να εξασφαλίζουν οποιαδήποτε σχετικά έγγραφα ή αντικείμενα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως αποδείξεις στο δικαστήριο.
  • Υποστήριξη: Ταυτόχρονα, στα θύματα προσφέρεται άμεση υποστήριξη και προστασία. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει ιατρική φροντίδα για τραυματισμούς, συμβουλευτικές υπηρεσίες ή καταφύγια για να εξασφαλιστεί η ασφάλειά τους. Οι κοινωνικοί λειτουργοί ή οι υποστηρικτικές οργανώσεις μπορούν να συμβάλλουν για την υποστήριξη των συναισθηματικών και πρακτικών αναγκών του θύματος κατά τη διάρκεια αυτής της δύσκολης περιόδου.
  • Έρευνα: Μια κρίσιμη φάση της διαδικασίας είναι το στάδιο της έρευνας. Οι αρχές  προχωρούν σε διεξοδική εξέταση της υπόθεσης, με στόχο τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου φακέλου υποθέσεων. Αυτό συνεπάγεται τη συλλογή πρόσθετων αποδεικτικών στοιχείων, τη συνέντευξη μαρτύρων και την αξιολόγηση της αξιοπιστίας των πληροφοριών όλων των εμπλεκόμενων. Στόχος είναι να διαπιστωθεί εάν υπάρχουν επαρκή στοιχεία προς στήριξη ποινικών κατηγοριών κατά του φερόμενου δράστη.
  • Κατηγορία: Τέλος, εάν η έρευνα παράγει επαρκή αποδεικτικά στοιχεία, η υπόθεση παραπέμπεται στο γραφείο του εισαγγελέα. Οι εισαγγελείς εξετάζουν την υπόθεση και αποφασίζουν εάν θα ασκήσουν κατηγορίες εναντίον του φερόμενου ως δράστη. Εάν απαγγελθούν κατηγορίες, οι νομικές διαδικασίες προχωρούν. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει δικαστικές ακροάσεις, δίκες και ενδεχόμενες ποινές για τον κατηγορούμενο, με τελικό στόχο την εξασφάλιση δικαιοσύνης, την προστασία των θυμάτων και τη λογοδοσία των δραστών για τις πράξεις τους.

Η παρακάτω εικόνα δείχνει τα επιμέρους βήματα της ποινικής διαδικασίας σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας και εξηγεί πώς το συνδέονται.

6. Εθνικές ποινικές διαδικασίες

  1. Στην Ελλάδα, οι πολίτες που αναζητούν πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματά τους, καθοδήγηση σχετικά με την υποβολή καταγγελιών και λεπτομέρειες σχετικά με τη νομική διαδικασία μπορούν να επικοινωνήσουν με τις υπηρεσίες ενδοοικογενειακής βίας της αστυνομίας ή να υποβάλουν απευθείας καταγγελία στην εισαγγελία, η οποία διαθέτει αρμόδιους εισαγγελείς ενδοοικογενειακής βίας στην Αθήνα, τον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη.
  2. Η Ελληνική Αστυνομία έχει συστήσει υπηρεσίες αντιμετώπισης ενδοοικογενειακής βίας σε όλη τη χώρα. Όταν καταγγέλλεται ενδοοικογενειακή βία, ο αξιωματικός υπηρεσίας της αστυνομίας διασφαλίζει την ασφάλεια των εμπλεκομένων, συλλέγει πληροφορίες και μπορεί να ζητήσει ιατρική περίθαλψη. Συλλέγονται αποδεικτικά στοιχεία και παρέχονται στα θύματα πληροφορίες σχετικά με τα νομικά δικαιώματα, τις οργανώσεις υποστήριξης και τις επιλογές στέγασης. Η αστυνομία λαμβάνει επίσης μέτρα για την αναζήτηση και τη σύλληψη του δράστη, εάν είναι απαραίτητο.
  3. Τα αδικήματα ενδοοικογενειακής βίας διώκονται αυτεπαγγέλτως, πράγμα που σημαίνει ότι το θύμα δεν μπορεί να αποσύρει την καταγγελία μόλις αυτή υποβληθεί στις αστυνομικές αρχές. Τα θύματα μπορούν να ζητήσουν από τα πολιτικά δικαστήρια τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων. Εάν η έγκληση υποβληθεί εντός των ορίων που προβλέπονται από τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας για αυτόφωρο, οι αρμόδιες υπηρεσίες αναζητούν και συλλαμβάνουν τον φερόμενο ως δράστη και παραπέμπουν την υπόθεση στον εισαγγελέα για περαιτέρω δικαστικές διαδικασίες.
  4. Η αστυνομία διαβιβάζει τη δικογραφία στην Εισαγγελία, η οποία αξιολογεί το περιεχόμενο και είτε απορρίπτει την υπόθεση είτε την παραπέμπει στο δικαστήριο για εκδίκαση. Μπορεί να κινηθεί διαδικασία ποινικής διαμεσολάβησης ή να επιβληθούν περιοριστικοί όροι στον κατηγορούμενο για την προστασία της σωματικής και ψυχικής υγείας του θύματος.
  5. Η ποινική διαμεσολάβηση είναι δυνατή σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας που χαρακτηρίζονται ως πλημμέλημα (όχι σε κακουργήματα) και εξαρτάται από την προθυμία του δράστη να συμμορφωθεί με συγκεκριμένους όρους, συμπεριλαμβανομένης της παρακολούθησης συμβουλευτικής και της επανόρθωσης ή αποκατάστασης των βλαβών που έχει υποστεί το θύμα. Η διαμεσολάβηση δεν είναι δυνατή εάν το θύμα είναι ανήλικο ή εάν δεν επιτευχθεί ομοφωνία. Εάν η διαμεσολάβηση δεν γίνει δεκτή ή δεν επιτευχθεί συμφωνία, η ποινική διαδικασία συνεχίζεται σύμφωνα με τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.
  6. Κατά τη διάρκεια της δίκης, προσκομίζονται στο δικαστήριο αποδεικτικά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων των καταθέσεων μαρτύρων. Οι ποινές για αδικήματα ενδοοικογενειακής βίας ποικίλλουν ανάλογα με το συγκεκριμένο αδίκημα, με ποινές που κυμαίνονται από μήνες έως χρόνια φυλάκισης. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στην προστασία των ανήλικων θυμάτων και οι εκπαιδευτικοί και οι υπάλληλοι των σχολείων είναι νομικά υποχρεωμένοι να αναφέρουν στις Αρχές περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας που αφορούν μαθητές.
  7. Επιπλέον, τα θύματα χωρίς νόμιμα έγγραφα διαμονής προστατεύονται από απέλαση και έχουν δικαίωμα να υποβάλουν αίτηση για άδεια διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους, υπό την προϋπόθεση ότι υποβάλλουν καταγγελία και ακολουθούν τις απαιτούμενες διαδικασίες.
Factsheet: Criminal Procedure in Cases of Domestic Violence (VIPROM)Download

Πηγές

  1. https://www.improdova.eu/pdf/IMPRODOVA_D2.4_Gaps_and_Bridges_of_Intra-_and_Interagency_Cooperation.pdf?m=1585673383& ↩︎
  2. https://www.improdova.eu/pdf/IMPRODOVA_D2.4_Gaps_and_Bridges_of_Intra-_and_Interagency_Cooperation.pdf?m=1585673383& ↩︎
  3. Kropp, P. R. (2004). Some Questions Regarding Spousal Assault Risk Assessment. Violence Against Women, 10(6), 676–697. https://doi.org/10.1177/1077801204265019 ↩︎
  4. Svalin, K. & Levander, S. (2019). The Predictive Validity of Intimate Partner Violence Risk Assessments Conducted by Practitioners in Different Settings—a Review of the Literature. Journal of Police and Criminal Psychology. 35. https://doi.org/10.1007/s11896-019-09343-4. ↩︎
  5. Mann, L., & Tosun, Z. (2020, October 23). ASSESSING AND MANAGING RISKS IN CASES OF VIOLENCE AGAINST WOMEN AND DOMESTIC VIOLENCE. Council of Europe, p. 9. ↩︎
  6. EIGE “Risk assessment and risk management – Principle 4: Adopting an intersectional approach”, accessed 06.02.2024. https://eige.europa.eu/gender-based-violence/risk-assessment-risk-management/principle-4-adopting-intersectional-approach ↩︎
  7. https://www.improdova.eu/pdf/IMPRODOVA_D2.3_Risk_Assessment_Tools_and_Case_Documentation_of_Frontline_Responders.pdf?m=1585673380& ↩︎
  8. Campbell, J. C., Webster, D. W., & Glass, N. (2009). The Danger Assessment: Validation of a Lethality Risk Assessment Instrument for Intimate Partner Femicide. Journal of Interpersonal Violence, 24(4), 653-674. https://doi.org/10.1177/0886260508317180 ↩︎
  9. https://www.dangerassessment.org/About.aspx ↩︎
  10. https://www.dangerassessment.org/DATools.aspx ↩︎
  11. Hilton, N. Z., Harris, G. T., Rice, M. E., Houghton, R., & Eke, A. W. (2008). An indepth actuarial risk assessment for wife assault recidivism: The Domestic Violence Risk Appraisal Guide. Law and Human Behavior, 32, 150-163. doi:10.1007/s10979-007-9088-6. ↩︎
  12. https://books.google.co.uk/books?id=p1JoYbAAN7QC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false ↩︎
  13. https://safelives.org.uk/practice-support/resources-identifying-risk-victims-face ↩︎
  14. For more details see: https://www.theduluthmodel.org/ ↩︎
  15. https://www.dyrias.com/en/ ↩︎
  16. www.safelives.org.uk, p. 1, https://safelives.org.uk/sites/default/files/resources/MARAC%20FAQs%20General%20FINAL.pdf ↩︎
  17. Kersten, J., Burman, M., Houtsonen, J., Herbinger, P., & Leonhardmair, N. (Eds.). (2023). Domestic Violence and COVID-19: The 2020 Lockdown in the European Union. Springer. ↩︎
  18. Kersten, J., Burman, M., Houtsonen, J., Herbinger, P., & Leonhardmair, N. (Eds.). (2023). Domestic Violence and COVID-19: The 2020 Lockdown in the European Union. Springer. ↩︎
  19. European Institute for Gender Equality (EIGE), “The COVID-19 pandemic and intimate partner violence in the EU”, European Institute for Gender Equality, 2021 https://eige.europa.eu/sites/default/files/documents/20210224_mhna30566enn_pdf.pdf ↩︎
  20. https://eige.europa.eu/sites/default/files/documents/20210224_mhna30566enn_pdf.pdf ↩︎
  21. https://eige.europa.eu/printpdf/news/eu-rights-and-equality-agency-heads-lets-step-our-efforts-end-domestic-violence ↩︎
  22. https://www.unwomen.de/aktuelles/corona-eine-krise-der-frauen.html ↩︎
  23. https://www.unwomen.de/fileadmin/user_upload/Corona/gender-equality-in-the-wake-of-covid-19-en.pdf ↩︎
  24. Hegarty K, McKibbin G, Hameed M, Koziol-McLain J, Feder G, Tarzia L, Hooker L. Health practitioners’ readiness to address domestic violence and abuse: A qualitative meta-synthesis. PLoS One. 2020 Jun 16;15(6):e0234067. doi: 10.1371/journal.pone.0234067. PMID: 32544160; PMCID: PMC7297351. ↩︎
  25. Hegarty K, McKibbin G, Hameed M, Koziol-McLain J, Feder G, Tarzia L, Hooker L. Health practitioners’ readiness to address domestic violence and abuse: A qualitative meta-synthesis. PLoS One. 2020 Jun 16;15(6):e0234067. doi: 10.1371/journal.pone.0234067. PMID: 32544160; PMCID: PMC7297351. ↩︎